Miej oko na cukrzycę w oku

Miej oko na cukrzycę w oku

N

ie boli, nie daje odczuwalnych objawów, tylko skrada się po cichu jak złodziej. Złodziej wzroku. Czym jest? To retinopatia cukrzycowa, która zdarza się coraz częściej, bo już kilku milionom samych Polaków. Jak jej zapobiec i jak badać – opowiada dr n. med. Agata Plech, specjalista chorób oczu z ponad dwudziestoletnim doświadczeniem, ordynator oddziału w Okulistycznym Szpitalu Śląskim w Cieszynie.

To, co wywołuje frustrację i, co tu dużo mówić, złość lekarzy, moją złość, to bezradność, to moment uświadomienia sobie, że jest już późno, czasem zbyt późno, by skutecznie wyleczyć zdiagnozowaną chorobę. Tak właśnie jest z retinopatią cukrzycową, ciężkim powikłaniem cukrzycy, z którym spotykam się u pacjentów każdego tygodnia. Zwrócę więc uwagę na ten problem, czyli pokażę, co może być sygnałem – pierwszym i całkowicie odwracalnym symptomem choroby, by nie było zbyt późno na jej jeszcze skuteczne leczenie.

Czym jest cukrzyca?

Cukrzyca jest ogromnym problemem cywilizacyjnym dotykającym już około 5% populacji, a liczba diabetyków w Polsce szacowana jest na poziomie ponad 3 milionów osób ( w tym zarejestrowanych 2 miliony). Cukrzyca jest chorobą metaboliczną polegającą – u swych podstaw – na dysfunkcji wysepek trzustkowych produkujących insulinę, a cała reszta objawów i skutków jest wtórna w stosunku do jej niedoboru. Przy niedoborze dochodzi powiem do podwyższenia poziomu cukru we krwi (hiperglikemia) i, co za tym idzie, przewlekłego uszkodzenia naczyń krwionośnych w różnych narządach i tkankach. Zaburzenia produkcji insuliny mogą mieć charakter wrodzony (jak w przypadku cukrzycy typu I) lub – częściej – nabyty (cukrzyca typu II) w wyniku, pozwólcie mi Państwo na szczerość, bezrefleksyjnego stylu życia w zakresie zbyt tłustej, słodkiej, obfitej diety oraz braku ruchu. W tym jednak materiale pragnę jedynie zwrócić uwagę na groźne dla widzenia konsekwencje cukrzycy w zakresie narządu wzroku.

Zdarza się, że to właśnie okulista, jako pierwszy, zaczyna podejrzewać u pacjenta cukrzycę. Dzieje się tak w przypadkach okresowego, zmiennego w ciągu dnia (a zależnego od poziomu glikemii we krwi) widzenia za mgłą lub narastającej krótkowzroczności. Uzupełnienie wtedy wywiadu o poliurię i polidypsję, czyli nadmierne picie wody i jej wydalanie – ignorowane do tej pory przez pacjenta – wskazują na prawdopodobną u pacjenta cukrzycę. Zdarza się również, że u części pacjentów w czasie rutynowego, przesiewowego badania dna oka stwierdzamy objawy retinopatii cukrzycowej.

Jak cukrzyca wpływa na wzrok?

Objawy okulistyczne cukrzycy w narządzie wzroku, a wiec retinopatia cukrzycowa, czy cukrzycowy obrzęk plamki dotykają w rezultacie około 30% chorych z cukrzycą i częstotliwość ta rośnie wraz z czasem trwania choroby oraz jej kontrolą, czyli skutecznym leczeniem.

U podstaw powikłań ocznych (ale i tych występujących w innych narządach) jest przewlekła hiperglikemia i stres oksydacyjny. Te dwa czynniki powodują:
– niedokrwienie,
– niedotlenienie tkanek,
– wtórne uszkodzenie ścian naczyń krwionośnych
– i ich nieszczelność

prowadzącą do wysięku.

Następnie, pojawia się reakcja zapalna podsycana przez stres oksydacyjny i dochodzi do obrzęku tkanek, a następnie nowotworzenia nieprawidłowych naczyń krwionośnych (sprawdź jak to wygląda tutaj).

[DME: cukrzycowy obrzęk plamki – widoczne liczne wysięki twarde, krwotoczki, mikrowłośniaki, obrzęk plamki. fot. Centrum Medyczne BeskidMed]

W przypadku cukrzycowego obrzęku plamki (DME) choroba dotyczy centralnej części siatkówki odpowiedzialnej za wyraźne widzenie, a tworzący się obrzęk (początkowo surowiczy), skutkujący uniesieniem siatkówki – zaburza to widzenie. Na dnie oka widoczne mogą być również mikroaneuryzmaty (mikrowłośniaki), a wiec uwypuklenia niepełnowartościowych naczynek, płomykowate krwotoczki (wynaczyniona poza naczynia krew) oraz twarde wysięki (złogi lipoprotein, glikoprotein i makrofagów obładowanych lipidami). Zdarza się również, że zmiany cukrzycowe zachodzą się nie tylko w plamce, ale obejmują całe dno oka. Mogą one mieć wtedy charakter retinopatii cukrzycowej nieproliferacyjnej (NPDR), a z czasem i proliferacyjnej (PDR). Ta pierwsza charakteryzuje się zmianami w naczyniach krwionośnych na dnie oka, opisanymi już wcześniej, a dotyczącymi obrzęku plamki, a także nieprawidłowym przebiegiem i szerokością naczyń, również żylnych (uwypuklenia, krętość naczyń, różna szerokość światła naczynia, zanikanie, zarastanie drobnych naczyń i postępujące niedokrwienie tkanek). Wszystkie te zmiany doprowadzają w efekcie do produkcji czynnika wzrostu śródbłonka naczyń (VEGF) i powstawania niepełnowartościowych naczynek krwionośnych o kruchej, podatnej na uszkodzenia ścianie. Rozpoczyna się neowaskularyzacja, a sama choroba przechodzi w groźną dla utrzymania widzenia – obecną u 5-10% pacjentów – retinopatię proliferacyjną (PDR).

[Krwotoczki: cukrzycowy obrzęk plamki z przewagą zmian krwotocznych i twardych wysięków, fot. Centrum Medyczne BeskidMed]

Retinopatia proliferacyjna charakteryzuje się obecnością przy tarczy nerwu wzrokowego lub przy większych naczyniach nieprawidłowych naczyń krwionośnych, z których łatwo o krwawienie do komory ciała szklistego wypełniającego oko i do nagłego pogorszenia widzenia. Innym powikłaniem jest proces włóknienia toczący się przy nowopowstałych naczyniach i tworzenie pasm (trakcji) włóknisto-naczyniowych ciągnących siatkówkę i doprowadzających do jej odwarstwienia.

[Poglądowo: strzałkami zaznaczono ogniska wysięków; w rejonie plamki liczne mikrowłośniaki; duża krętość naczyń krwkionośnych, fot. Centrum Medyczne BeskidMed]

Obrzęk siatkówki, retinopatia przechodząca w proliferacyjną, krwotoki do ciała szklistego, odwarstwienia siatkówki (czasem nawrotowe), wtórna jaskra neowaskularna, to ogromne obciążenie dla oczu, czasami nieodwracalnie. I nie tylko, jeśli chodzi o widzenie ale i o komfort życia zaburzony przez uporczywą walkę o zachowanie tego co jest, o odwrócenie procesu chorobowego, a więc zabiegi, leki, laseroterapia, walka z bólem w przypadku jaskry. Oczywiście, nie każdy przypadek cukrzycy i postępujących zmian cukrzycowych w obrębie narządu wzroku będzie miał taki przebieg, część jednak ma i zawsze jest to dla pacjenta sytuacja, jakby usłyszał wyrok.

[Rozlany DME: rozległe zmiany zanikowe, zlewne wysięki miękkie i twarde w plamce, pojedyncze krwotoczki, fot. Centrum Medyczne BeskidMed]

Co możemy zrobić?

Aby nie stracić widzenia, to jeśli już chorujemy na cukrzycę, albo mamy takie podejrzenia, po pierwsze i najważniejsze, należy badać się profilaktycznie: standardowo raz na dwa lata. W przypadku cukrzycy co najmniej raz na rok, a gdy lekarz stwierdzi zmiany cukrzycowe na dnie oka, to znacznie częściej. Po drugie kontrolować swoją cukrzycę, a najlepiej na tyle skutecznie, by odwrócić proces chorobowy i nie doświadczyć konieczności przyjmowania leków.

Co więc zrobić? Polecam:

  1. Umiarkowany, ale codzienny ruch.
  2.  Właściwa dieta.
  3. Techniki radzenia sobie ze stresem przewlekłym.
  4. Należy zlikwidować czynniki ryzyka takie jak: palenie, picie alkoholu, wysoki cholesterol.

 

Opieka okulistyczna obejmuje nie tylko obszerne badania okulistyczne , w tym badanie dna oka po rozszerzeniu źrenic. Często trzeba również wykonać badanie OCT (optyczną tomografię siatkówki i nerwu II), angiografię fluoreseinową ( AF), USG oka, czasem i inne badania. Leczenie to nie tylko obserwacja, to ingerencja zależna od stwierdzanych zmian na dnie oka, a obejmuje: laseroterapię, podawanie iniekcji doszklistkowych z leków działających przeciwangiogennie (antyFEGF), leków sterydowych przeciwzapalnych, leczenie jaskry lub/i wtórnej zaćmy, leczenie operacyjne powikłań (krwotok, odwarstwienie siatkówki).

Cukrzyca i cukrzycowe zmiany w obrębie narządu wzroku to ogromny stres zarówno dla pacjenta, jak i dla lekarza. Jest to jednocześnie ten temat, o którym warto mówić, pisać, przypominać, by nie dochodziło do ciężkich powikłań zagrażających utratą widzenia z jednej strony i utratą wiary w wyleczenie – z drugiej.

To, co wywołuje frustrację i, co tu dużo mówić, złość lekarzy, moją złość, to bezradność, to moment uświadomienia sobie, że jest już późno, czasem zbyt późno, by skutecznie wyleczyć zdiagnozowaną chorobę. dr n. med. Agata Plech

dr n. med. Agata Plech
Specjalista chorób oczu, Ordynator Oddziału Okulistycznego Szpitala Śląskiego w Cieszynie, właściciel Centrum Medycznego BESKIDMED, autorka i wydawca książki Przejrzyj Na Oczy, czyli jak żyć by długo cieszyć się świetnym wzrokiem, Prezes Stowarzyszenia Przejrzyj Na Oczy. Twórca i redaktor strony i mediów społecznościowych Stowarzyszenia PNO. Nagrodzona 2 miejscem w konkursie Idol Środowiska 2020 w województwie śląskim a także tytułem Kobieta Która Inspiruje 2020.

5 Comments

  1. od roku mam cukrzycę ,miałam też incydent ze skokiem ciśnienia gdzie zostało mi zbadane dno oka i stwierdzono że żyły w oku są rozciągnięte co znaczy ,że to nie pierwszy taki skok i lekarz zalecił konsultacje u okulisty ale na zwykłym badaniu się skończyło ,nikt nigdy nie zaproponował mi żadnych badań więcej….

  2. brak nam specjalistów ,brak opieki medycznej z prawdziwego zdarzenia , mamy okulistów którzy potrafią dawać dwie różne diagnozy i jak laik który od nich wyjdzie ma zrobić coś dobrze ? człowiek sam sobie ma zostać lekarzem aby wiedzieć z czym się mierzy?? zresztą na dzień dzisiejszy cud dostać się na nfz do okulisty

  3. hmmm okuliści i ich podejście do wzroku jest w naszym kraju zaskakujący ,badania dodatkowe zrobisz jak pójdziesz do jakiegoś profesora albo na wizytę prywatną inaczej nie ma szans terminów nie ma a jak juz się dostaniesz to cud …. z którego człowiek się tak cieszy ,że nie marudzi na byle jakość jakości

  4. brak w naszym kraju okulistów ,a co dopiero badań o których piszecie , chętnie bym się im poddał ale ciężko znaleźć adresy placówek w których się je wykonuje ,mam cukrzycę ,mam iść do okulisty o co powinienem pytać ,jakie badania zrobić żeby mu ułatwić badania?? co jeszcze zrobić oprócz diety i rozładowywania stresu??

Comments are closed.